2013-06-23
Multidyscyplinarna sesja naukowa zorganizowana i moderowana przez doktora Jana Sowę odbędzie się 27 czerwca, w godzinach 17.00 - 21.00 w dawnej siedzibie KC PZPR, ul. Nowy Świat 6/12 w Warszawie

Między słowami „Slav” („Słowianin”) i „slave” („niewolnik”) istnieje bardzo stary związek etymologiczny. Jeśli zastanowimy się nad wydarzeniami historycznymi, które legły u podstaw tego związku, a także nad długim okresem relacji Wschód-Zachód na kontynencie europejskim, związek ów okaże się całkiem sensowny, wskazujący na coś znacznie głębszego niż przypadkowa genealogia pochodzących z łaciny wyrazów. Uczeni tacy jak Fernand Braudel i Immanuel Wallerstein przekonująco pokazali, że część kontynentu europejskiego położona wschód od Łaby i zamieszkana głównie przez Słowian, stanowiła we wczesnej nowoczesności (XVI wiek) pierwszą strefę peryferyjną światowej gospodarki kapitalistycznej. Cały szereg krajów – wśród których Rzeczpospolita Obojga Narodów stanowiła największy i najbardziej znaczący przykład – osunęła się w stan uzależnienia i zacofania, a ich chłopska ludność zepchnięta została w stan niewolnictwa zwanego pańszczyzną. W ten oto sposób Europę Środkową i Wschodnią można uznać za historycznie pierwszy Trzeci Świat.

Królestwo Polskie i jego szlachta odegrały kluczową rolę w rozszerzeniu zniewolenia chłopów na bardziej odległe tereny Europy Południowo-Wschodniej, w ramach próby zbudowania własnego imperium kolonialnego poprzez zdominowanie Litwy i aneksję rozległych obszarów Ukrainy w XVI wieku. I chociaż te imperialne rządy były zakłócane przez nieustanne wojny i kolejne rewolty miejscowej ludności, aż ostatecznie upadły, do dzisiaj we współczesnej Polsce są one źródłem postkolonialnej nostalgii, przeszkadzając w krytycznej refleksji nad przeszłością kraju i w rozpoznaniu jego peryferyjnego statusu. Takiego przeformułowania historii Europy Środkowej i Wschodniej nie należy traktować jako kolejnej próby odegrania roli ofiary czy też wzbudzenia litości dla ciężkiego losu regionu. Wręcz przeciwnie – pozwala ono na symboliczne odzyskanie wiary we własne siły.



Jeślibyśmy spróbowali zbudować historię kapitalizmu nie z punktu widzenia zwycięzców (państw Europy Zachodniej), ale uciśnionych, możemy zinterpretować ją jako globalizację uzależnienia, zacofania i niewolnictwa, jako ironiczne upowszechnienie losu Europy Wschodniej, który z wszystkich czynił Slav(e) (niewolników i Słowian) – nie ze względu, rzecz jasna, na tożsamość etniczną, ale na ich położenie społeczne, polityczne i ekonomiczne.

Oto panslav(e)ism - nowa wersja panslawizmu opisująca wspólnotę zdominowanych i uciemiężonych przez kapitalizm, która mieszkańcom Europy Środkowej i Wschodniej daje jedyną w swoim rodzaju szansę, aby w końcu odczytać swoją historię nie jako lokalną anomalię, ale raczej jako element składowy historii prawdziwie globalnej i uniwersalnej. Jeśli chcemy zrozumieć nowoczesność i jej kluczowy składnik - kapitalizm - nie ma lepszego miejsca do nauki niż Europa Środkowa i Wschodnia. Dotyczy to również historii najnowszej. Nie zapominajmy, że dawny blok sowiecki był pierwszym obszarem Europy, w którym pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia dokonała się transformacja zgodna z zasadami ekonomii neoliberalnej, tymi samymi, które dzisiaj leżą u podstaw polityki „trojki” wobec Grecji, Cypru i innych zadłużonych państw Unii Europejskiej.

Sesja zatytułowana Panslav(e)ism – ucząc się nowoczesności od Europy Środkowej i Wschodniej, z udziałem przedstawicieli świata akademickiego i artystycznego, ma na celu refleksję nad losem Słowian z uwzględnieniem tej nowej, uniwersalnej perspektywy. Jak wyglądały realia życia codziennego w zniewoleniu wczesnego kapitalizmu? Jakie podmioty indywidualne i zbiorowe zostały przez ten los ukształtowane? Jak to wpłynęło na kulturę i sztukę tego regionu? I wreszcie, last but not least, w jaki sposób można się z tego wyzwolić?

Obrady w języku angielskim.

Plan sesji:

17.00 - Jan Sowa (Wolny Uniwersytet Warszawy) - przywitanie

17.15 - Daniel Beaouvois (Uniwersytet Paris I Panthéon-Sorbonne) - Czego nas uczy "multikulturalizm" I Rzeczypospolitej i do czego może się to przydać dziś?

17.45 - Anna Sosnowska (Ośrodek Studiów Amerykańskich UW) - Od hutnika do pokojówki - polskie migracje do przemysłowej i postprzemysłowej Ameryki.

18.15 - 18.45 - dyskusja

18.45 - 19.00 - przerwa

19.00-19.30 Andrzej Leder (Instytut Filozofii i Socjologii PAN) - Figura ojca w Europie Środkowo-Wschodniej.

19.30 - 20.00 Alexander Kiossev (Centrum Studiów Zaawansowanych Uniwersytetu w Sofii) - Imperialna wyobraźnia w Europie Środkowo-Wschodniej XIX wieku.

20.00 - 20.30 - dyskusja

20.30 - 21.00 - podsumowanie (dyskusja z udziałem wszystkich panelistów).

Jan Sowa (ur. 1976) – studiował filozofię, literaturę i psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz na Uniwersytecie Paris VIII w Saint-Denis. Obronił doktorat z socjologii (2006), habilitował się z kulturoznawstwa (2013). Pracownik naukowy Instytutu Kultury UJ, współtworca Wolnego Uniwersytetu Warszawy)

Strona główna